Zondag 3 oktober 2021: R-E-S-P-E-C-T.

In 2004 publiceerde het maandblad Rolling Stone voor het eerst een lijst met daarop de 500 beste liedjes aller tijden. De lijst was gebaseerd op de inbreng van talloze artiesten, muzikanten, producenten, critici en journalisten – die elk een top 50 hadden aangeleverd. Bob Dylans ‘Like a Rolling Stone’ stond 17 jaar geleden op de eerste plek, gevolgd door ‘(I Can’t Get No) Satisfaction’ van The Rolling Stones, ‘Imagine’ van John Lennon en ‘What’s Going On’ van Marvin Gaye. De top vijf werd toen afgesloten door Aretha Franklin met ‘Respect’.

Begin september kwam de nieuwste versie van de 500 Greatest Songs of All Time list uit, met als nummer één nu Franklins ‘Respect’ (Dylan zakte naar plek vier). ‘Respect’ was in 1965 oorspronkelijk een liedje van soulzanger Otis Redding. Het nummer duurde toen net iets meer dan twee minuten, bevatte geen refrein en leverde Redding een bescheiden hitje op (zie bovenstaande video). In een studio in New York nam Aretha Franklin, die ‘Respect’ al regelmatig vertolkte tijdens optredens, op Valentijnsdag 1967 haar versie van het lied op: een tijdloze soulklassieker waarbij de blues, rock en roll en gospel op miraculeuze wijze ineensmelten (zie onderstaande video). Er werden onder meer een saxofoon en gitaar toegevoegd, alsmede twee achtergrondzangeressen (Carolyn en Emma, de zussen van Franklin). Ook werd hier en daar de tekst aangepast: het spellen van de titel in het nieuwe refrein zou een gouden greep blijken. Maar het was bovenal de krachtige stem van de Queen of Soul uit Detroit die het nummer vleugels gaf. Franklin gooide alle remmen los, en iedere luisteraar hoorde: hier werd niet om respect gevraagd, hier eiste iemand het op. Niet zo gek dan ook dat ‘Respect’ een strijdlied zou worden voor zowel de vrouwen- als burgerrechtenbeweging. Het leverde Aretha Franklin bovendien haar eerste nummer 1-hit in de VS op.

Ongeveer drie jaar na het overlijden van Aretha Franklin kwam in augustus 2021 de film ‘Respect’ in de VS uit. De film volgt Franklin tussen haar tiende en dertigste levensjaar. Te zien is hoe Franklin – geboren in Memphis, Tennessee – in het Detroit van de jaren vijftig opgroeit in een welvarende zwarte familie. Acteur Forrest Whitaker speelt haar vader, de bekende dominee en voorvechter van de burgerrechtenbeweging C.L. Franklin. In de weekenden maakt hij zijn jonge dochter vaak wakker om tijdens huisfeestjes te zingen voor zijn vriendengroep. De swingende optredens van ‘Ree’ zijn een doorslaand succes. Maar het noodlot slaat toe als de moeder van Franklin, een zelfstandige zangeres en begenadigd pianiste die eerder van haar dominante man was gescheiden, plotseling overlijdt. Het leven van Ree raakt verder uit het lood geslagen als ze op haar twaalfde (en vijftiende) zelf moeder wordt.

Al op jonge leeftijd getekend door het leven, botst Franklin continu met haar koppige vader, die niet met tegenspraak kan omgaan en de muzikale loopbaan van zijn dochter als een persoonlijk project beschouwt. Toch is het zijn kerk – de Detroitse New Bethel Baptist Church – waar Franklin haar trauma’s een plekje weet te geven en uitgroeit tot een sublieme gospelzangeres. Terwijl haar oma op de kinderen past, toert ze vervolgens langs kerken in het hele land. Tijdens een van deze trips ontmoet Franklin Martin Luther King Jr., een vriend van haar vader, op wiens begrafenis ze jaren later zou zingen.

Terug in Detroit deelt Smokey Robinson, een jeugdvriend van Franklins broer, de zangeres mee dat hij en Berry Gordy haar graag willen inlijven voor hun nieuwe platenmaatschappij: Motown. Maar de keus valt uiteindelijk op Columbia Records uit New York, waar Franklin onder invloed van haar vader de stap zet van gospel naar jazz. Er volgen enkele keurige albums, maar hits ontbreken en het lukt Franklin niet het circuit van de kleine nachtclubs en theaters te ontgroeien. Daarvoor is het allemaal te stijf en tam.

Als de nieuwe vriend van Franklin, Ted White, niet door haar vader wordt geaccepteerd, zet de zangeres de dominee als manager aan de kant. Ze breekt ook met Columbia Records en tekent in 1966 een nieuw contract bij Atlantic Records, waar de energieke muziekproducent Jerry Wexler (heerlijke rol van Marc Maron!) werkzaam is. Wexler muntte eind jaren veertig de term rhythm-and-blues, begeleidde sterren als Ray Charles en Solomon Burke en sloot een vruchtbare samenwerking met het legendarische Stax Records. Hij belooft Franklin volledige artistieke vrijheid, maar weet haar nog wel over te halen haar eerste album bij Atlantic in Alabama op te nemen. In de plaats Muscle Shoals staat de FAME muziekstudio van producent Rick Hall (zie bovenstaande foto), die een band van witte muzikanten heeft geregeld, The Swampers. Franklin heeft er in eerste instantie weinig vertrouwen in, maar moet haar mening bijstellen als blijkt dat de mannen de tent uit swingen.

In rap tempo volgen de hits elkaar vervolgens op. Naast ‘Respect’, zijn ook ‘(You Make Me Feel Like) A Natural Woman’, ‘Chain of Fools’, ‘Since You’ve Been Gone (Sweet Sweet Baby)’ en het prachtige ‘Say A Little Prayer’ (zie onderstaande video) niet van de radio af te slaan. ‘Nobody is talking about Motown anymore,’ krijgt Franklin dan ook te horen als ze Smokey Robinson bij een feest opnieuw tegen het lijf loopt. De Queen of Soul leeft voor de buitenwereld het leven van een ster. En vooral voor zwarte vrouwen is ze een bron van inspiratie. Maar achter de schermen zucht Franklin onder het tirannieke bewind van White, die haar regelmatig in elkaar slaat. In de lente van 1968 barst de bom als Franklin na een concert in Amsterdam door een Nederlandse journalist wordt gevraagd naar de geruchten over mishandeling. Ze verlaat White en wordt kort daarop verliefd op de manager van haar concerttoer.

Begin jaren zeventig steken Franklins demonen wederom de kop op. Ze laat concerten schieten of verschijnt dronken op het podium, slaapt nauwelijks en vervreemdt zich van haar zussen. In een zielloze villa in Los Angeles komt ze vervolgens in een diepe depressie terecht. En dan vliegt het aardige ‘Respect’ toch een beetje uit de bocht als Franklin in een visioen wordt bezocht door haar moeder die het officieuze zwarte volkslied ‘Amazing Grace’ voor haar zingt. Het is in de film het moment dat voor de zangeres de knop omgaat.

Het script voor ‘Respect’ heeft scenarioschrijver Tracey Scott Wilson gebaseerd op een biografie van Franklin uit 2014 van David Ritz (‘Respect: The Life of Aretha Franklin’) en honderden foto’s, filmpjes en artikelen over de Queen of Soul. In haar laatste levensjaren heeft de eigenzinnige Franklin overigens nog een flinke vinger in de pap gehad bij de voorbereidingen. Ze koos bijvoorbeeld persoonlijk zangeres Jennifer Hudson – die eveneens afkomstig is uit het Middenwesten, een achtergrond in de gospelmuziek heeft en haar moeder op relatief jonge leeftijd verloor – uit om haar te vertolken. Wat Franklin echter niet kon voorkomen, was dat Atlanta wegens belastingvoordelen in de film de rol van Detroit overnam.

‘Respect’ geeft een boeiend inkijkje in het complexe leven van Franklin. Maar de film is bovenal een ode aan haar genialiteit en kunstzinnigheid. Na bijna 2,5 uur is bijvoorbeeld te zien hoe de herboren Queen of Soul toewerkt naar een optreden in de New Temple Missionary Baptist Church in Los Angeles. Het zou uiteindelijk leiden tot de opname van het legendarische album ‘Amazing Grace’ (zie de bovenstaande video: mijn favoriete nummer ‘How I Got Over’) en een fascinerende documentaire (zie de recensie die ik daar in 2019 over schreef: https://www.detroithetboek.nl/zondag-5-mei-de-concertregistratie-van-aretha-franklins-amazing-grace-is-een-lust-voor-oog-en-oor-jammer-alleen-van-die-bontjas/). De film eindigt zo waar Franklin haar carrière ooit begon: in de kerk. Tijdens de slotscène blijkt Franklins keus voor Hudson overigens een schot in de roos: wat een dijk van een stem! Desalniettemin is het veelzeggend dat de beelden die uiteindelijk de meeste indruk maken direct daarna tijdens de credits volgen. ‘Respect’ sluit namelijk af met Franklins onwaarschijnlijk mooie vertolking van ‘(You Make Me Feel Like) A Natural Woman’ uit 2015.

Mijn oordeel: 7/10
Imdb.com: 7/10
Rottentomatoes.com: 66% fresh (critici)
Metacritic: 63%
Rogerebert.com: 3/4
Gezien: zaterdag 25 september 2021, Pathé Delft

Ander (corona)nieuws uit Detroit:

• Afgelopen week vielen er in Detroit negen coronadoden te betreuren. Het totaal aantal Detroiters dat is overleden aan de gevolgen van covid-19 staat daarmee inmiddels op 2391 (12 september 2021: 2357 doden, 25 augustus 2021: 2323 doden, 1 augustus 2021: 2316 doden, 13 juni 2021: 2265 doden, 2 mei 2021: 2028 doden, 4 april 2021: 1890 doden, 21 maart 2021: 1870 doden, 7 maart 2021: 1863 doden, 7 februari 2021: 1816, 10 januari 2021: 1736, 13 december 2020: 1633, 25 oktober 2020: 1548 doden, 13 september 2020: 1513, 21 juni 2020: 1428 doden, 24 mei 2020: 1366 doden, 26 april 2020: 1101 doden, 29 maart 2020: 125 doden, 15 maart 2020: 0 doden).
• In totaal zijn er sinds maart 2020 inmiddels meer dan 700 duizenden Amerikanen overleden aan de gevolgen van covid-19. Met het griepseizoen op komst maakt de burgemeester van Detroit, Mike Duggan, zich grote zorgen. ‘I think we’ve got a major wave coming over the next two or three months,’ zei hij vorige week. ‘The kind of stories you’ve seen in Florida and Texas, you’re going to see in Michigan.’ De burgemeester vreest vooral voor een dreigend personeelstekort in de ziekenhuizen van de stad.
• De hoofdredactie van de Detroit Free Press koos er twee weken geleden voor de krant van zondag 19 september op een bijzondere wijze in te vullen: met een oproep aan alle gevaccineerde Michiganders. ‘We lead today’s newspaper with a front-page editorial calling on all of us who are vaccinated to do more to get friends, family, acquaintances, co-workers and others vaccinated.’ Vaccins kunnen helpen de pandemie tot een einde te brengen, aldus de krant. ‘The vaccines are safe and effective, and supported by science.’ Plus: ‘They are widely available, free of charge.’ De Free Press ging tevens in op enkele legitieme vragen die er rondom het vaccin bij sommigen zijn. Maar waarschuwde tegelijkertijd ook voor complottheorieën.
• In Detroit ligt de vaccinatiegraad bij inwoners van 12 jaar en ouder inmiddels iets boven de 45 procent. Het doel is een percentage van 70 procent, maar dat wordt op dit moment alleen maar gehaald in de leeftijdsgroep 65 – 75 jaar. Vooral jongeren laten het afweten: in de leeftijdscategorieën onder de 30 jaar komt de vaccinatiegraad niet boven de 25 procent uit. Omdat ze zelf weinig risico lopen, is het lastig jonge Detroiters te overtuigen. Detroit probeert hen nu te bereiken door verhalen van leeftijdsgenoten die ernstig ziek worden voor het voetlicht te brengen, en te wijzen op de kans kwetsbare ouderen te besmetten. Ook is er een campagne op sociale media gestart waarbij jongeren een filmpje op TikTok of Instagram Reel kunnen zetten met de tekst #LetsGetReal, waarin op creatieve wijze aandacht wordt geschonken aan de strijd tegen het coronavirus. De winnende filmpjes zullen uiteindelijk op grote billboards in Detroit worden vertoond.
• Omdat onderzoek heeft aangetoond dat de effectiviteit van coronavaccins na een half jaar afneemt, kunnen Detroiters van 65+, of inwoners met een onderliggende gezondheidskwaal, sinds kort een derde prik (oftewel een booster shot) ontvangen.

Bronnen:

• Aretha Franklin’s ‘Respect’ tops Rolling Stone 500 greatest songs list
  ADAM GRAHAM | The Detroit News 15/9/2021
• Aretha Franklin’s ‘Respect’ is the No. 1 song of all time, Rolling Stone says
  BRIAN MCCOLLUM | Detroit Free Press 16/9/2021
• Finding and channeling the Queen of Soul on the set of ‘Respect’
  ADAM GRAHAM | The Detroit News 12/8/2021
• Aretha: A deeper look at the Queen of Soul and ‘Respect’ movie
  Susan Whitall | The Detroit News 13/8/2021
• ‘Respect’ years in the making: The story behind Aretha Franklin’s long quest for a biopic
  BRIAN MCCOLLUM | Detroit Free Press 8/8/2021
• Fact-checking ‘Respect’: Aretha Franklin’s clashes, stage mishaps, song choices and more
  BRIAN MCCOLLUM | Detroit Free Press 15/8/2021
• Detroit remains far behind in reaching vaccination goal. One problem? Young people.
  DANA AFANA , JASMIN BARMORE | Detroit Free Press 16/9/2021
• ‘I Think We’ve Got A Major Wave Coming Over The Next Two Or Three Months’ — Detroit Mayor Duggan On Covid, Allan Lengel, www.deadlinedetroit.com, 22/9/2021
• The Detroit Free Press’ Sunday edition is dedicated to COVID-19 vaccines. Here’s why
  PETER BHATIA | Detroit Free Press 19/9/2021
• Duggan announces COVID-19 booster shots, new Detroit development officer
  JAMES DAVID DICKSON | The Detroit News 29/9/2021