Zondag 24 mei 2020: The Last Dance in 7 citaten, scènes en liedjes. (Plus een aantal zaken die we niet te zien kregen.)

De nineties hebben mij – geboortejaar 1979 – voor een niet onbelangrijk deel gevormd tot de persoon die ik vandaag de dag ben. In de periode tussen 1990 en 2000 raakte ik niet alleen verslingerd aan basketbal en hiphop, maar ontwikkelde ik ook een complexe haat-liefdeverhouding met de good ol’ US of A.

Tijdens mijn tienerjaren stond het internet in de kinderschoenen, en hadden we nog geen weet van zaken als smartphones, YouTube en Netflix. Films huurden we bij de videotheek. Gamen deden we op de Super Nintendo (NBA Jam!). En voor het nieuwste album van 2pac trok ik speciaal vanuit mijn toenmalige woonplaats Zoetermeer met de trein naar – de inmiddels failliete – platenzaak Plato in de Haagse binnenstad. De gekochte cd speelde ik vervolgens af op een veel te grote draagbare discman die om de haverklap oversloeg.

Met vrienden iets gaan doen, had ook de nodige voeten in de aarde. Je moest ze namelijk ‘ophalen’. Oftewel langsgaan bij hen thuis, en aanbellen om te vragen of ze zin hadden te komen basketballen. Als we dan eenmaal aan het spelen waren, droomde iedereen ervan de volgende Michael Jordan te worden.

De afgelopen weken zond Netflix de 10-delige documentaireserie The Last Dance uit. The Last Dance vertelt het verhaal van basketballegende Michael Jordan, en het seizoen 1997-1998 waarin hij met de Chicago Bulls voor de zesde keer kampioen werd in de NBA. Naast Jordan komen onder meer teamgenoten, tegenstanders, coaches, vrienden en familieleden aan het woord.

The Last Dance was voor mij een ware trip down memory lane. Even was ik weer terug in de sfeer van de jaren ’90. Door de sublieme muziekkeuze, de kleding (die veel te grote maatpakken!) en de beelden van hoekige Land Rovers. Maar vooral omdat alle ogen – net als toen – voor even weer gericht waren op de beste basketballer ooit: Michael ‘Air’ Jordan.

De makers van The Last Dance konden putten uit een berg aan archiefmateriaal. Maar bijzonder zijn met name de beelden van het seizoen 1997-1998, toen Jordan en de Bulls een jaar lang werden gevolgd door een cameraploeg. We zien de basketballers in onder meer het privévliegtuig van het team, tijdens trainingen en vlak voor en na wedstrijden.

The Last Dance wordt door velen al beschouwd als een van de beste sportdocumentaires ooit. And I couldn’t agree more. Hieronder mijn zeven favoriete citaten, scènes en liedjes uit de documentaire. Plus een aantal zaken die we niet te zien kregen.

 

1: ‘It’s something at the end of this rainbow that I’m fighting for. And I’m going to give every little bit to get to it.’ (Michael Jordan)

Scène: Jordan begint zijn carrière bij de Bulls in 1984. In de eerste aflevering van The Last Dance vertelt hij hoe hij met het team in een hotel overnacht. Op een avond kan de 21-jarige Jordan geen enkele ploeggenoot vinden. Totdat hij bij een van de hotelkamers aanklopt. Er wordt opengedaan en alle spelers blijken binnen te zitten. ‘It was like things I’ve never seen in my life as a young kid,’ herinnert Jordan zich. ‘You’ve got your lines over here. You’ve got your weed smokers over here. You’ve got your women over here.’ Jordan neemt een belangrijk besluit: hier gaat hij niet aan meedoen. ‘First thing I said is, I’m out.’

Achtergrond: Als The Last Dance één ding duidelijk maakt, dan is het wel dat Jordan een enorme drang had om altijd te willen winnen. En voor basketballen moest alles wijken: ‘It was all basketball. All the time.’ Het doel was vanaf het begin duidelijk: ‘To hold up that championship trophy.’

Muziek: Sirius – The Alan Parsons Project (1982). Het nummer waarmee de basisspelers van de Bulls tijdens thuiswedstrijden werden geïntroduceerd. Kippenvelmomentje hoor: ‘From North Carolina….’

 

2: ‘After this season we’re basically relieved of our duties.’ (Scottie Pippen)

Scène: In aflevering vijf speelt Jordan op 8 maart 1998 voor het laatst met de Bulls in New York tegen de Knicks. Het complex van de Knicks, Madison Square Garden, is zijn favoriete stadion. En Jordan neemt op treffende wijze afscheid. ‘I went back and grabbed the old pair of Jordan 1’s. The first shoe I wore in The Garden. So this is going to be the last shoe, being this is going to be the last time I’m playing in The Garden.’ In de rust doen Jordans voeten pijn. ‘But I’m having a good game, I don’t want to take them off.’ Aan het eind van de wedstrijd zien zijn sokken rood van het bloed. Maar de Bulls winnen wel met 102-89, vooral dankzij de 42 punten, 9 rebounds, 6 assists en 3 steals van Jordan.

Achtergrond: The Last Dance is de naam die Phil Jackson verzon voor het seizoen 1997-1998. Het management van de Bulls had de coach te kennen gegeven daarna niet meer met hem verder te willen. En daarmee werd indirect ook afscheid genomen van Jordan, die niet onder een andere trainer wilde spelen. Duidelijk was dat het team nog één mogelijkheid had om te vlammen. En Jackson hoopte dat zijn spelers daarbij vooral zouden genieten.

Muziek: A Tribe Called Quest – Can I Kick It? (1990). Terwijl we Jordan in The Garden op zijn bijna 15 jaar oude schoenen zien spelen, klinkt deze toepasselijke hiphopklassieker.

 

3 : ‘Oh, I hated them. And the hate carries to this day.’ (Michael Jordan)

Scène: Op 27 mei 1991 staan de Chicago Bulls op het punt de Detroit Pistons in de play-offs uit te schakelen. Met een B-ploeg op het veld besluiten de sterren van de Pistons vlak voor tijd, zonder hun tegenstanders de hand te schudden, naar de kleedkamer te vertrekken. De walk-off van de Pistons roept bijna 30 jaar na dato nog altijd sterke gevoelens op bij de toenmalige power forward/center van de Bulls, Horace Grant. ‘Straight up bitches,’ is zijn reactie in aflevering vier van The Last Dance op de actie van de Pistons.

Achtergrond: Aan het eind van de jaren ’80 zijn de Detroit Pistons en de Chicago Bulls de twee beste teams in de Eastern Conference van de NBA. Jordan is het uithangbord van de league. Probleem is alleen dat de Pistons, die dankzij hun fysieke en brutale spel de bijnaam Bad Boys verwerven, zijn eerste titel in de weg staan. De Bad Boys weten de Bulls in de play-offs van 1988 relatief simpel opzij te zetten: 4-1. Maar als de twee teams elkaar een jaar later weer treffen, komen de Bulls dankzij een ontketende Jordan op een 2-1 voorsprong. De Pistons realiseren zich dat het roer omgegooid moet worden, en ze besluiten hun pijlen in het vervolg op de superster van Chicago te richten. Bovenal moet voorkomen worden dat Jordan de lucht ingaat. Want, zo meent Piston-speler John Salley: ‘You have to stop him before he takes flight, because you know he’s not human.’ De agressieve wijze waarop de Pistons Jordan verdedigen, krijgt al snel de naam ‘The Jordan Rules’. Chicago heeft er geen antwoord op en de Bad Boys winnen drie wedstrijden op rij. Detroit verovert vervolgens zijn eerste NBA-titel, en ook het jaar daarna zijn ze – letterlijk – een maatje te groot voor de Bulls. Jordan is het zat. En in plaats van in mei 1990 op vakantie te gaan, traint hij vrijwel de hele zomer door: ‘I wanted to start fighting back. I put it in, just to get myself physically strong enough to go against Detroit.’ Hij krijgt er in een paar maanden 10 kilo aan spiermassa bij, en als de Bulls in mei 1991 wederom op de Pistons stuiten, blijken ‘The Jordan Rules’ geen effect meer te sorteren. De Pistons weten geen enkele wedstrijd te winnen, en Jordan en zijn teamgenoten behalen een paar weken later hun eerste NBA-titel door de Los Angeles Lakers te verslaan.

Muziek: Kool Moe Dee – How Ya Like Me Now (1987). Dit nummer valt in aflevering vier van The Last Dance te horen op het moment dat de Bad Boys voortijdig het veld verlaten.

 

4: ‘Winning has a price. Leadership has a price.’ (Michael Jordan)

Scène: ‘When people see this they’re going to say he wasn’t really a nice guy – he may have been a tyrant,’ zegt Jordan in aflevering zeven van The Last Dance. Om vervolgens zijn critici direct een weerwoord te bieden: ‘Well that’s you. Because you never won anything.’ In beelden van trainingen is te zien hoe Jordan zijn teamgenoten regelmatig sart, vernedert en – als het even wat minder gaat – op de huid zit. Hij raakt op een gegeven moment zelfs slaags met Steve Kerr. ‘Let’s not get it wrong,’ zegt Will Perdue, Bulls-center tussen 1988 en 1995, halverwege aflevering zeven. ‘He was an asshole. He was a jerk. He crossed numerous lines.’

Achtergrond: De hardheid van Jordan tegenover zijn teamgenoten diende een duidelijk doel. Jordan legde namelijk de lat niet alleen voor zichzelf extreem hoog, maar ook voor zijn medespelers. ‘Once you join the team, you live at a certain standard that I play the game. And I wasn’t going to take anything less,’ legt hij in The Last Dance uit. ‘I wanted to win, but I wanted them to win as well. That is how I played the game. That was my mentality.’ Bill Wennington, een center die van 1993 tot 1999 bij de Bulls speelde, is hem er uiteindelijk dankbaar voor: ‘He was pushing us all to be better. Because he wanted to win. And guess what, it worked.’

Muziek: KRS-One – Step Into A World (1997). Aan het begin van aflevering acht wordt aandacht besteed aan de indrukwekkende zegetocht van de Bulls in het seizoen 1995-1996. De ploeg uit Chicago – waarvan de kern wordt gevormd door Jordan, Pippen, Rodman, Toni Kukoc en Steve Kerr – wint 23 van de eerste 25 wedstrijden. En komt aan het eind van het seizoen uit op 72 overwinningen en 10 nederlagen, een record. ‘The Best. Ever. Anywhere.’ kopt The New York Times. (Het record van de Bulls werd overigens in 2016 verbroken door de Golden State Warriors: 73-9).

 

5: ‘I would never be able to find a tandem, another support system, another partner in the game of basketball like Scottie Pippen.’ (Michael Jordan)

Scène: Aflevering twee van The Last Dance is grotendeels gewijd aan Jordans rechterhand bij de Bulls: small forward Scottie Pippen. Zonder Pippen won Jordan niet. ‘And that’s why I consider him my greatest teammate of all time,’ aldus de superster van Chicago. Om zijn punt te benadrukken spreekt Jordan even later woorden uit die nog lang zullen naklinken: ‘Whenever they speak Michael Jordan, they should speak Scottie Pippen.’

Achtergrond: Tijdens de gloriejaren van de Bulls wordt Pippen zwaar onderbetaald: vijf van zijn ploeggenoten verdienen in 1997 meer. Pippen ontvangt dat jaar een salaris van 2,8 miljoen dollar, terwijl de middelmatige center Luc Longley bijvoorbeeld 400.000 dollar meer krijgt. (Jordan verdient dat jaar overigens 33 miljoen dollar, wat in reële termen nog altijd een NBA-record is). Oorzaak is het contract dat Pippen in 1991 tekende: 7 jaar voor 18 miljoen dollar. Pippen koos toentertijd voor zekerheid, legt hij in The Last Dance uit. ‘I felt like I couldn’t afford to gamble myself getting injured and not being able to provide. I needed to make sure that people in my corner were taken care off.’ Met dat laatste doelde Pippen onder meer op zijn vader en broer, die beiden in een rolstoel zaten.

Muziek: Naughty by Nature – Hip Hop Hooray (1993). Halverwege aflevering zes zijn Jordan en Pippen op weg naar hun derde kampioenschap. De beelden van de Bulls die stuk voor stuk hun tegenstanders oprollen, worden ondersteund door deze megahit.

 

6: ‘I want to go out there and get my nose broke and get cut. I want to feel that.’ (Dennis Rodman)

Scène: In aflevering drie van The Last Dance legt Dennis Rodman uit hoe hij de kunst van het rebounden onder de knie heeft gekregen. Aan het begin van zijn carrière gaat hij regelmatig vroeg in de ochtend met vrienden naar een sportzaal om uren te oefenen op het vangen van afvallende ballen. In de woorden van Rodman zelf: ‘Shoot over here, shoot over here, shoot over here. React, react, react.’ Daarnaast maakt hij een intensieve studie van de wijze waarop zowel tegenstanders als ploeggenoten schieten. ‘You got a Larry Bird: it’s going to spin. When Michael shoot over here, I’d position myself right there,’ aldus Rodman.

Achtergrond: Dennis Rodman behoort tot de meest kleurrijke figuren uit de sportgeschiedenis. In de laatste aflevering van The Last Dance knijpt hij er bijvoorbeeld midden in de finale tegen de Utah Jazz in 1998 tussenuit om een potje te worstelen met Hulk Hogan. En als Rodman een paar dagen later voor de vijfde keer NBA-kampioen wordt, staat er een wild feest op de agenda. ‘I’m about to do a lot of illegal drugs. That’s what it is,’ vertelt hij een journalist terwijl de camera draait. Rodman was wellicht een ongeleid projectiel met een uitgebreide handleiding. Maar op het veld konden zijn teamgenoten altijd op hem rekenen. Jordan noemt Rodman in The Last Dance bovendien een van de slimste spelers die hij kende: ‘He had no limits in terms of what he did.’

Muziek: Big Pun – Still Not a Player (feat. Joe) (1997). Aflevering vier opent met dit nummer. Ondertussen zien we dat Rodman halverwege het seizoen 1997-1998 toestemming krijgt voor een vakantie van 48 uur naar Las Vegas. Hij neemt het ervan en keert uiteindelijk pas veel later terug bij de Bulls.

 

7: ‘I wouldn’t want to be like Mike. It’s an impossible task.’ (Tim Hallam, PR-directeur Chicago Bulls)

Scène: In aflevering zes ligt Michael Jordan ergens halverwege het seizoen 1997-1998 met een sigaar op een bank in zijn hotelkamer. Het is een van de weinige plekken waar hij rust kan vinden. ‘This is not a lifestyle you envy. Being confined to this room,’ zegt Jordan. Hij lijkt zich al volledig verzoend te hebben met het onvermijdelijke einde van zijn carrière: ‘I’m there.’

Achtergrond: ‘The most famous man on the planet is here.’ Zo introduceert Oprah Winfrey Michael Jordan in de eerste aflevering van The Last Dance als gast in haar populaire talkshow. Beelden uit die tijd tonen de gekte rondom Jordan aan. Zodra hij zich in het openbaar begeeft wordt hij omringd door talloze fans en verslaggevers: het is als bijen die reageren op honing. Wanneer sommige journalisten in 1993 de moord op Jordans vader in verband brengen met de mogelijke gokverslaving van de basketballer is de maat echter vol. Na drie titels op rij te hebben gewonnen, kan hij geen motivatie meer opbrengen voor een leven als topbasketballer. Jordan neemt – voor het eerst, maar niet voor het laatst, zo weten we nu – afscheid van de NBA.

Muziek: Coolio – Fantastic Voyage (1994). In aflevering zeven van The Last Dance zien we hoe Michael Jordan een contract tekent bij de Chicago White Sox. Hij wordt vervolgens in de zomer van 1994 ondergebracht bij een filiaal van de honkbalploeg in Alabama. Het liedje van Coolio past perfect bij de opmerkelijke carrièreswitch.

 

Tot slot nog enkele zaken die we niet te zien kregen in The Last Dance:

• In 1994 en 1995 moet de NBA het (vrijwel) zonder Jordan stellen. De Houston Rockets maken dankbaar gebruik van de afwezigheid van de beste basketballer ter wereld en worden onder aanvoering van Hakeem ‘The Dream’ Olajuwon twee keer op rij kampioen. Er wordt in The Last Dance met geen woord over gerept.
• De Bulls winnen in zowel 1997 als 1998 in de finale van de play-offs van de Utah Jazz. Grote afwezige in The Last Dance is de sterspeler van de ploeg uit Salt Lake City: Karl Malone. ‘The mailman always delivers,’ klonk het toentertijd. Maar nu wilde Malone, ondanks herhaaldelijke verzoeken, niet meewerken. Vorig jaar gaf Malone nog wel een interview – goede baard! – waarin hij werd gevraagd naar zijn mening over Jordan. Zijn antwoord maakt duidelijk dat er sprake is van flink wat oud zeer. https://www.youtube.com/watch?v=bqQMw235cjw
• Nog iemand waarvan we geen interview te zien hebben gekregen: Rik ‘The Dunking Dutchman’ Smits. Wel zien we Smits een paar keer terug in archiefbeelden. Bijvoorbeeld als er voorafgaand aan de All-Star Game in 1998 een groepsfoto van de topspelers uit de Eastern Conference wordt genomen. Wat waren dat vroeger trouwens geweldige wedstrijden. Tip voor de NBA-bobo’s: stop per direct met de zoutloze opzet van de huidige All-Star Game. Maak het weer East vs. West, en laat de spelers gewoon in hun eigen teamtenues basketballen. Pas dan ga ik weer kijken.
• De walk-off van de Detroit Pistons in 1991 komt in een iets ander daglicht te staan als je weet dat Michael Jordan 24 uur eerder in media had gezegd dat de Bad Boys ‘undeserving champions’ en ‘bad for basketball’ waren. Had toch wel vermeld mogen worden.
• De relatie tussen Michael Jordan en de Bad Boys was dus niet geweldig. En Jordan zou er zelfs verantwoordelijk voor zijn geweest dat Isiah Thomas – de fenomenale point guard van de Pistons – niet werd geselecteerd voor het Dream Team in 1992. Thomas had zich met de Bad Boys in de league niet geliefd gemaakt. En zijn toevoeging aan het sterrenensemble zou de harmonie volgens velen niet ten goede zijn gekomen. In de woorden van Jordan: ‘Would Isiah have made a different feeling on that team? Yes.’ Maar in The Last Dance ontkent Jordan dat hij degene is geweest die Thomas uit de ploeg heeft gehouden. ‘You want to attribute it to me, go ahead and be my guest. But it wasn’t me,’ zegt hij in aflevering vier. In aflevering drie van de podcast The Dream Team Tapes (aanrader) – titel: The Cool Kids All Sign On…But They Don’t Include Isiah – laat verslaggever Jack McCallum echter een opname horen van een oud interview met Jordan dat een ander licht op de zaak werpt. De basketballer vertelt over een gesprek met Rod Thorn, voorzitter van het Amerikaans Olympisch Comité. En daarin was Jordan glashelder over wat een selectie van Thomas voor gevolgen zou hebben: ‘Rod, I won’t play if Isiah Thomas is on the team.’
• Veel vrienden heeft Jordan niet gemaakt in de NBA. Oud-ploeggenoot Horace Grant lijkt in ieder geval helemaal klaar met hem te zijn. https://www.espn.com/nba/story/_/id/29195428/horace-grant-says-michael-jordan-lied-last-dance-calls-snitch
• Is Jordan nou de GOAT of niet? De nieuwswebsite FiveThirtyEight vergeleek de prestaties van Michael Jordan en LeBron James.
• Jordans jeugd in North Carolina had in The Last Dance wat mij betreft wel wat verder uitgediept mogen worden. Maar niet getreurd. ESPN-verslaggever Wright Thompson schreef er namelijk een steengoede longread –‘Every history is deeply personal. Every history is unique’ – over. Het stuk is een absolute aanrader. https://www.espn.co.uk/nba/story/_/id/29180890/michael-jordan-history-flight
• Ook aardig is de podcast ’30 for 30’, waarin elke aflevering van The Last Dance wordt nabesproken met Jason Hehir, de regisseur van de documentaireserie. http://www.espn.com/espnradio/podcast/archive/_/id/19472136
• Het verhaal van The Last Dance eindigt in 1998 met het tweede afscheid van Jordan. Na drie jaar keert hij echter opnieuw terug in de NBA: bij de Washington Wizards. Hoewel Jordan met de ploeg uit de Amerikaanse hoofdstad de play-offs niet weet te halen, en hij duidelijk niet meer zo goed is als voorheen, speelt hij niet slecht: 2001-2002: 22,9 punten per wedstrijd, 2002-2003: 20,0 punten per wedstrijd. De basketballer wordt bovendien in beide seizoenen geselecteerd voor de All-Star Game. In 2003 gaat hij op 40-jarige leeftijd definitief met pensioen. Jordans indrukwekkende career NBA statistics: 30.1 punten per game, 6.2 rebounds per game en 5.3 assists per game. Zes jaar later wordt hij toegelaten tot de Hall of Fame. En in 2010 koopt Jordan voor 180 miljoen dollar de Charlotte Hornets. Sportief succesvol is het team de afgelopen tien jaar niet geweest. Toch hoeft Jordan – die in 2016 van president Obama de Presidential Medal of Freedom krijgt toegekend – niet ontevreden te zijn. De waarde van de Hornets wordt inmiddels namelijk geschat op een slordige 1,5 miljard dollar.
• Bijzonder interview van Mart Smeets met Jordan uit 1990. Let wel, dus nog voor zijn eerste kampioenschap. https://www.youtube.com/watch?v=3DhuKM7dheU